کیفیت و رنگ آجر در کوره های آجرپزی

یکی از مصالح مهم و عمده ی ساختمانی در ایران، آجر است . کیفیت و مرغوبیت آجر به مواد اولیه و نحوه ی پخت آن بستگی دارد.

 مواد موجود در مواد اولیه ی آجر عبارتند از : کائولینیت ، ایلیت ، اسمکتیت و به مقدار کمتر کلریتهای منیزیم دار و منیزیم – آلمینیوم دار ، اکسید ها و هیدروکسیدهای آلمینیوم ، اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن ، کوارتز و مواد آلی . نقش مواد و کانی های رسی بسیار مهم است . میزان دما و زمان پخت را باید بر اساس نوع و درصد کانی های رسی و مواد تنظیم نمود.

عمده مواد اولیه آجر خاک های رسی است. در بعضی موارد هم از خاک هایی که عمده ترکیب آنها ماسه های سیلیسی است به عنوان مواد کمکی همراه مواد رسی استفاده میشود.برای شناسایی خاک های رسی لازم است، کیفیت خاک رسی به صورت عمومی شناسایی شود.

رنگ آجر به شرایط پخت و ترکیب مواد اولیه بستگی دارد

1: رنگ قرمز:

شدت رنگ قرمز به درجه پخت آجر بستگی دارد. هر اندازه دمای پخت بیشتر باشد رنگ قرمز تیره تر خواهد بود، در صورتی که میزان آهن مواد اولیه کم باشد و پخت در شرایط اکسیدان انجام شود به دلیل جانشینی آهن با مولیت رنگ قرمز در آجر ایجاد نخواهد شد بلکه رنگ آجر می تواند زرد باشد.

2- رنگ زرد :

در حالتی که میزان CaO بالا و بیشتر از اکسید آهن باشد و پخت در شرایط احیایی انجام شود رنگ آجر می تواند زرد شود .

3- رنگ کرم :

در صورتی که میزان CaO بیشتر از اکسید آهن باشد و پخت در شرایط معمولی انجام شود رنگ آجر کرمی خواهد بود .

4- کم رنگ :

در صورتی که میزان اکسیدهای آهن پایین و میزان CaO بالا باشد سیلیکاتهای Ca و Fe تشکیل می شوند و در نتیجه آجر کم رنگ خواهد بود .

انواع کوره های آجرپزی:

کوره با آتش ثابت و آجر ثابت یا کوره تنوره ایی

این کوره شامل تنوره کوتاه و گشادی است که خشت ها را در آن می چینند. هوای داخل و دود از لابلای خشت های چیده شده درکوره بالا می روند و موجب پختن خشت ها می شوند.

کار کوره تنوره ایی مداوم نیست و انرژی زیادی در آن به هدر می رود، زیرا پس از آنکه خشت ها پخته شده و تبدیل به آجرشدند, سر کوره را باز می کنند و صبر می کنند تا آجرهای درون کوره سرد شوند.

با توجه به اینکه حرارت درون کوره تنوره ای از بالا به پایین زیاد می شود، جنس آجرهایی که در ترازهای مختلف کوره پخته می شوند با هم متفاوت است. از پایین کوره به بالا به ترتیب جوش, آجرجوش,‌ آجر سبز, آجر بهی, آجر سفید, آجر ابلق, آجر قرمز و آجر نیم پخته بدست می آید. اگر قسمت بالای کوره به شکل قارچ ساخته شده و سر کوره پوشیده شود, به گونه ای که گاز کوره از بالای آن بیرون نرفته و از سوراخ های نزدیک کف کوره توسط دودکش یا هواکش مکیده شود، گاز داغ,‌گرمایش را به خشت های چیده شده در کوره پس می دهد و با این کار,‌ گرمای گاز کوره هدر نمی رود و جنس آجرها هم یکجور می شود.

کوره با آتش رونده و آجر ثابت (کوره هوفمان)

کار این کوره پیوسته است و گرمای آن خیلی کم هدر می رود. این کوره توسط یک بنای اهل برلن به نام Friedrich Hoffmann ساخته شد و از این جهت به این نام خوانده می شود. چون این کوره به شکل حلقه ساخته می شد، آنرا کوره حلقه ایی هوفمان نامیده اند. این کوره ها در ابتدا به شکل دایره ساخته می شدند. در حال حاضر، آنها را به شکل حلقه دراز یا اره ایی نیز می سازند. در این کوره تا حد زیادی از هدر رفتن گرما جلوگیری می شود.

کوره تونلی

کار این کوره مانند تونل خشت خشک کنی است. از ابتدای تونل، واگن با بار خشت به تونل وارد می شود و از انتهای تونل آجرسرد شده بیرون می آید. کانون آتش در دیواره درونی تونل قرار دارد. واگن بار خشت به درون تونل رانده شده و به تدریج به سوی کانون آتش پیش می رود. خشت ها کم کم گرم و نیم پز شده و هنگام عبور از برابر کانون آتش می پزند.

همزمان با نزدیک شدن واگن آجر پخته به انتهای تونل, هوای سرد به آن دمیده می شود تا گرمای آجر را گرفته و آنرا سرد کند. هوای سرد با گذشتن از روی آجرها داغ می شود و هواکش پهلوی کانون آتش، آنرا مکیده و به کانون آتش می دمد.

کار کوره تونلی پیوسته است و گرمای آن خیلی کم هدر می رود. اما هزینه ساخت تونل، ریل گذاری و ارزش واگن ها بالاست. در محل هایی که برق ارزان باشد, می توان گرمای این کوره را توسط انرژی الکتریکی تامین نمود.

برای جلوگیری از طولانی شدن کوره تونلی, آنرا در دوتکه پهلوی هم می سازند. در تکه اول خشت ها را می سازند و توسط واگن به گرمخانه می برند تا خشک,‌ گرم و داغ شوند. سپس واگن های حاوی خشت داغ را به درون بخش دوم می رانند تا خشت های داغ شده از برابر کانون آتش گذشته و بپزند.